Ngôi làng giữ lửa nghề làm hương đen hàng trăm năm trên đất Kinh Bắc
Hương đen làng Chóa nức tiếng gần xa
Nằm cách trung tâm thành phố Bắc Ninh khoảng 20km, làng Chóa ( Dũng Liệt, Yên Phong, Bắc Ninh) xưa nay nổi tiếng với làng nghề làm hương đen. Dạo một vòng quanh làng, mùi nhựa trám đang nấu, đang se thoang thoảng đó đây từ những nhà làm nghề. Những cây hương được người dân làm ra mang một màu đen nhánh, nhẵn mịn và thơm mùi trám rừng.
Từ xa xưa, hương trám làng Chóa đã nức tiếng với mùi thơm đượm, thanh khiết. Không ai biết tổ nghề làm hương là ai, nghề làm hương xuất hiện từ bao giờ, chỉ biết nó đã thành nghề "cha truyền con nối" của bao gia đình trong làng. Trong sách Địa chí Hà Bắc do thư viện tỉnh Hà Bắc xuất bản năm 1982, có nhắc đến đôi chữ về hương đen làng Choá. Theo quan điểm của những người con đất Choá thì nghề hương đen có trước thời điểm năm 1964, tức là muộn nhất đã có hơn 327 năm lịch sử. Cũng có giả thuyết cho rằng nghề hương đen xuất hiện khi cụ Nguyễn Thanh Cần đi sứ nhà Minh về, cũng ngót nghét đến 500 năm.
Đất Kinh Bắc nổi tiếng với chùa cổ, đền cổ và sự tâm linh lòng thành. Chính bởi mùi hương nồng đượm lại thanh khiết nên hương đen đã được "ưu ái" sử dụng nhiều ở các dịp quan trọng như lễ tết, hoặc những nơi đình, đền thờ tự linh thiêng. Mùi hương trám đen dần len lỏi vào đời sống tinh thần, tín ngưỡng của người dân thập phương, đặc biệt là các gia đình Bắc Bộ.
Trong sân nhà phơi đầy những bó tăm hương chân đỏ, chân vàng và cả những bó hương đen đã thành phẩm. Chỉ đứng đầu ngõ thôi, một mùi thơm rất dễ chịu đã sực thẳng vào mũi, mang đậm hương vị ngày tết cổ truyền.
Những cây hương đen bóng, nhẵn mịn cầm rất mát tay và đặc biệt có một mùi hương rất dễ chịu. |
Hương đen làng Choá khác biệt với những loại hương khác bởi nguyên liệu không hoá chất, khi đốt sẽ có mùi thơm mát đặc trưng của nhựa trám, khói vào mắt cũng không cay và không đen nhà. Hương mang màu đen bóng, nhẵn tuy nhiên lại không bị nhọ tay, dù có bôi vào áo trắng cũng không để lại vết. Đặc biệt dù hương có ngâm nước vẫn cháy bình thường.
Bà Ngô Thị Bảy, gia đình có nhiều đời làm nghề hương đen truyền thống, nổi tiếng trong làng cho biết: "Làm ra một cây hương đen đặc trưng của làng nghề cần phải trải qua nhiều rất nhiều công đoạn. Để hương đốt lên có mùi thơm đặc biệt, cháy hết nén và xoắn vòng lộc... phải chọn vật liệu cẩn thận, kỹ càng. Vật liệu chính gồm tre (nứa), than hoa và nhựa trám. Trong đó, nhựa trám phải được nhập từ vùng cao, than hoa từ cây gỗ bạch đàn đã được loại bỏ sạch tạp chất".
"Khâu trộn nguyên liệu cũng cần đặc biệt chú trọng. Trước tiên là đun sôi nhựa trám sau đó trộn cùng than hoa sạch làm từ gỗ bạch đàn rồi nghiền hoặc giã đến khi nhuyễn, mịn dẻo thì chuyển qua se vào chân hương đã phơi khô trước đó" - bà Bảy chia sẻ.
Cận cảnh quy trình làm loại hương đen độc đáo của làng Choá |
Một điểm đặc biệt ở hương làng Chóa nữa chính là rất an toàn cho người sử dụng. Khi đốt hương, dù có cầm cả bó, khói nghi ngút cũng không hề cay mắt bởi vì không dùng đến bất kỳ loại hóa chất nào.
Áp dụng máy móc, năng suất tăng cao
Ngày nay, nhiều gia đình đã đầu tư một số máy móc giúp hoạt động sản xuất dễ dàng hơn nhưng không làm thay đổi chất lượng của hương đồng thời giúp người làm tăng năng suất, thêm thu nhập. Chồng bà Bảy - ông Đào Sỹ Bình là người tiên phong trong việc ứng dụng máy móc vào sản xuất. Ông Bình cho hay: “Tôi và con trai chế tạo thành công chiếc máy se hương tự động này từ năm 2005. Đã phải nghiên cứu, thử nghiệm rất vất vả và tốn thời gian. Chiếc máy này sẽ rút bớt được công đoạn se bằng tay, giúp tự động se vạn que đều như một, cho năng suất cao gấp 10 lần".
Ông Bình chỉ cách vận hành máy se hương tự động do mình tự chế tạo |
"Việc thay thế sức người bằng máy móc cũng giúp giảm bớt người lao động, hiệu quả kinh tế cao hơn. Trước đây, nhà tôi thuê khoảng 15-20 nhân công, nhưng đến thời điểm có máy chỉ cần vài người là đáp ứng đủ lượng công việc, họ cũng đều là con cháu trong nhà, vừa làm vừa giữ nghề", ông Bình nói.
Những cây hương được bó thành từng bó nhỏ 100 cây rồi phơi khô. |
Những bó hương thành phẩm được bán đi khắp nơi, nhiều nhất là ở Hà Nội, TPHCM... Nhiều đền, chùa cũng đặt hương trám đen để sử dụng. Không biết bao nhiêu người yêu cái mùi thơm ngọt ngào, dễ chịu của loại hương này, dùng một lần mà "nghiền" mà mua đi mua lại. Những tay buôn hương đen làng Chóa cũng nhờ thế mà nhiều phen "cháy" hàng.
Nghề làm hương vẫn tồn tại đến ngày nay như một điểm tựa của người làng Chóa giúp họ đi qua những khó khăn, xây dựng cuộc sống mới. Dù quy mô làng nghề đang dần bị thu hẹp nhưng những người dân làng Chóa luôn mong muốn vực dậy, tiếp nối truyền thống cha ông, gìn giữ và truyền nghề cho thế hệ mai sau.
Trong tiềm thức của mỗi người dân Việt Nam, dâng hương là một nghi thức cúng, bái, tế lễ, tượng trưng cho giá trị văn hoá tâm linh của. Mỗi một nén nhang thơm được thắp lên là một nét đẹp văn hoá thiêng liêng, tỏ lòng biết ơn sâu sắc của con cháu đối với ông bà tổ tiên. Có lẽ, vì ý nghĩa thiêng liêng cao đẹp này mà người dân làng Choá chẳng bao giờ có ý định bỏ nghề làm hương đen truyền thống.
Tin liên quan
Tin mới hơn
Hành trình của chiếc chiếu hoa
09:20 | 16/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Người lưu giữ nghề làm bún Cổ Đô
16:14 | 13/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Làng nghề trồng hoa Gia An Nam nỗ lực để công nhận làng nghề
10:22 | 13/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Trang phục truyền thống đồng bào Hrê, Ba Na hòa quyện với thiên nhiên
10:16 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” nghề thủ công mỹ nghệ
10:09 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghệ nhân thổi hồn vào mảnh ván gỗ những con tàu đã bị lãng quên trở thành tác phẩm nghệ thuật độc bản
10:08 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Mộc mạc nghề làm nồi đất ở làng Trù Sơn
09:35 | 10/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tôn vinh giá trị văn hoá trong các làng nghề truyền thống
10:45 | 09/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề cói Kim Sơn trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
13:52 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Bảo tồn và phát triển làng nghề chiếu cói Hoài Nhơn
11:01 | 08/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Lụa Vạn Phúc - Giữ lửa qua từng thế hệ
14:08 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát của người Tày ở Cao Bằng
09:56 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Ghé thăm làng nghề chằm nón lá Đức Hòa
09:55 | 07/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề truyền thống bún tươi Vân Cù
14:54 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tinh hoa nghề truyền thống ở Cao Bằng
14:53 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khám phá nghề đan thúng chai ở Phú Mỹ
14:52 | 04/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguyễn Duy Cường – người “thổi hồn” vào gỗ
15:37 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Mặn mòi vị muối Bạc Liêu
14:10 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Cao Bằng: Nghệ nhân giữ gìn nghề dệt thổ cẩm truyền thống
10:44 | 02/05/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
17:25 | 26/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan lát tre nứa thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo
09:55 | 25/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Cần Thơ: Đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm địa phương
15:15 Khuyến công
Nghệ An: Khuyến công góp phần nâng cao vị thế của công nghiệp nông thôn
14:32 Khuyến công
Hội nghị khuyến công các tỉnh thành phố khu vực phía Bắc lần thứ XVIII năm 2024
14:31 Tin tức
Người mạnh dạn theo đuổi nghề nuôi hươu lấy nhung
14:19 Khởi nghiệp
(Gia Lâm) Xã Dương Quang đón nhận bằng công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.
14:18 Nông thôn mới