Làng nghề đúc đồng Ngũ Xã – Tinh hoa đúc đồng Thủ đô và hành trình sản phẩm OCOP 4 sao

Nghề đúc đồng nơi đây khởi nguồn từ thế kỷ XVII khi triều đình nhà Lê mời những thợ giỏi từ 5 xã (Đông Mai, Châu Mỹ, Lộng Thượng, Đào Viên, Điện Tiền) về Thăng Long để chế tác tiền và đồ thờ; vùng đất bên hồ Trúc Bạch được chọn để lập nghiệp, đặt tên là Ngũ Xã – nghĩa là “năm xã”.

Làng nghề hơn 400 năm tuổi

Làng nghề đúc đồng Ngũ Xã đã hơn 400 năm lưu truyền và phát triển. Kỹ thuật nổi bật nhất là đúc liền khối – một công đoạn rất khó, đòi hỏi tay nghề cao và kinh nghiệm lâu năm.

Các tác phẩm lớn như tượng Huyền Thiên Trấn Vũ (khoảng 3,9 m, nặng 4 tấn) tại đền Quán Thánh, tượng Phật A Di Đà cao 3,95 m, nặng hơn 10 tấn tại chùa Thần Quang đều là minh chứng cho nghệ thuật đúc đồng tinh xảo của làng nghề.

Người thợ đồng Ngũ Xã không chỉ là nghệ nhân làm nghề mà còn là nghệ sĩ – bởi mỗi sản phẩm mang đậm ý nghĩa văn hóa, tâm linh và mỹ thuật. Họ kết hợp kỹ thuật với cái “hồn” của nghề: từ chọn nguyên liệu, tạo khuôn, đúc, sửa nguội, đánh bóng… cho đến chạm khắc hoa văn tinh xảo.

Phát triển sản phẩm OCOP gắn với làng nghề

Tiêu biểu nhất ở làng Ngũ Xã hiện nay là gia đình nghệ nhân Bùi Thị Minh - gia đình duy nhất hiện nay có tới 4 thành viên được Nhà nước phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân Hà Nội". Công ty TNHH Đúc đồng truyền thống Ngũ Xã của gia đình bà Minh đang sản xuất hàng trăm sản phẩm đúc đồng mang đậm dấu ấn văn hóa Việt, được chế tác công phu với hoa văn, họa tiết cổ truyền tinh xảo...

Đặc biệt, theo Nghệ nhân Bùi Thị Minh, gia đình có hai sản phẩm là đôi đèn Tứ Linh và lọ Song Ngư đã được thành phố công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao. Ngoài ra, nhiều sản phẩm khác cũng giành giải cao trong các kỳ thi kỹ năng thủ công tinh xảo.

Phó Chủ tịch UBND phường Trúc Bạch (quận Ba Đình) Hứa Thị Minh Hồng cho biết, nhằm hỗ trợ, tạo đầu ra cho làng nghề, UBND quận Ba Đình đã khai trương Điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP gắn với nghề đúc đồng Ngũ Xã tại địa chỉ 178 Trấn Vũ. Thành phố Hà Nội cũng đã công nhận Đúc đồng Ngũ Xã là một trong những nghề truyền thống tiêu biểu của Thủ đô.

“Đây là sự ghi nhận và khích lệ quan trọng, giúp người dân làng nghề có thêm động lực để tiếp tục bảo tồn, phát triển nghề, phát triển sản phẩm OCOP, góp phần gìn giữ giá trị văn hóa đặc sắc của vùng đất Thăng Long ngàn năm văn hiến”, bà Hồng nhấn mạnh.Nhờ đó, sản phẩm đúc đồng Ngũ Xã không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu, phát triển du lịch văn hóa, và lan tỏa giá trị tinh hoa dân tộc.

Làng nghề đúc đồng Ngũ Xã là minh chứng sống cho việc nghệ thuật thủ công truyền thống có thể “hóa thân” thành sản phẩm có giá trị kinh tế, có thị trường và được công nhận đạt chuẩn OCOP. Sản phẩm đúc đồng Ngũ Xã – mang cái hồn của truyền thống, vừa hội nhập với thị trường hiện đại – không chỉ là đồ vật vật chất mà còn là biểu tượng văn hóa, là sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại.

Để nghề truyền thống này tiếp tục tỏa sáng, cần sự chung tay: từ người thợ giữ nghề, doanh nghiệp phát triển thương hiệu, cộng đồng ủng hộ khai thác văn hóa, tới chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát triển nghề. Khi đó, những sản phẩm OCOP 4 sao từ Ngũ Xã không chỉ là “đồ đúc đồng” mà là “hạng mục tinh hoa” của thủ đô, góp phần vào bức tranh văn hóa – kinh tế – du lịch của Hà Nội và của cả nước.

Việc hai sản phẩm tiêu biểu – đôi đèn Tứ Linh và lọ Song Ngư của Công ty TNHH Đúc đồng truyền thống Ngũ Xã được công nhận đạt chuẩn OCOP 4 sao đã mở ra cánh cửa mới cho làng nghề đúc đồng Ngũ Xã từ thế giới của mỹ thuật thủ công truyền thống sang thị trường hiện đại, có giá trị kinh tế và thương hiệu rõ ràng hơn. Nhờ chuẩn OCOP 4 sao, sản phẩm không chỉ đáp ứng các tiêu chí về nguyên liệu, kỹ thuật, đóng gói và truy xuất nguồn gốc mà còn nâng tầm thành món quà đặc sản, vật phẩm văn hóa – tâm linh cao cấp. Sự công nhận này khẳng định rằng mỗi chiếc đèn hay lọ mang dòng chữ, hoa văn, hình Tứ Linh – Song Ngư không chỉ là tác phẩm đúc đồng mà còn là biểu tượng mang trong mình câu chuyện và giá trị lịch sử hàng trăm năm của làng nghề.

Nhưng hơn cả thương mại, giá trị lớn nhất khi sản phẩm đúc đồng Ngũ Xã đạt chuẩn OCOP chính là việc kết nối văn hóa – du lịch và trải nghiệm làng nghề. Tại khu vực bán sản phẩm OCOP ở số 178 Trấn Vũ, quận Ba Đình, khách du lịch và giới sưu tầm có thể chiêm ngưỡng, lựa chọn và mua các tác phẩm đúc đồng – đồng thời được nghe câu chuyện về nghề, thăm xưởng đúc, xem nghệ nhân thao tác khuôn mẫu, đúc liền khối, chạm khắc thủ công. Điều này biến mỗi chiếc bàn tay nghệ nhân, mỗi khuôn đúc nóng đỏ, mỗi họa tiết Tứ Linh Song Ngư thành một trải nghiệm văn hóa sống động. Với mô hình này, sản phẩm OCOP không chỉ dừng ở giá trị vật chất mà trở thành “món quà kể chuyện” – kể về truyền thống hơn 400 năm của làng nghề Ngũ Xã, về tinh hoa “tứ nghệ” Thăng Long, và về hành trình nghề truyền thống đi vào kỷ nguyên mới. Chính sự giao thoa giữa di sản – nghề thủ công – thị trường hiện đại đã tạo nên sức sống mới cho đúc đồng Ngũ Xã, giúp nó không chỉ tồn tại mà vươn lên mạnh mẽ, góp phần làm giàu văn hóa và kinh tế cho Thủ đô.

Trang thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng Nông thôn mới Hà Nội