Nơi lưu giữ văn hóa ngàn năm

Làng Gò Cỏ là nơi lưu giữ nhiều giá trị di sản, văn hóa của cư dân Sa Huỳnh và Chăm Pa

Làng Gò Cỏ thuộc phường Phổ Thạnh (thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) có diện tích tự nhiên khoảng 105 ha, nằm trong vùng lõi Trung tâm di sản, văn hóa cổ Sa Huỳnh. Không chỉ vậy, ngôi làng từng là nơi sinh sống của người Chăm và sau đó là người Việt. Dấu ấn văn minh Sa Huỳnh, Chăm Pa vẫn được người dân gìn giữ hàng ngàn năm. Nét đặc trưng ấy thể hiện qua các công trình như đền thờ, miếu, giếng đá, cầu đá, nhà lợp mái tranh,... Nơi đây dường như đá cũng có “hơi thở”, nó hiện diện ở mọi ngóc ngách, đường làng, bờ ruộng, hàng rào,...
Tuy ngôi làng mang nét cổ kính, yên bình, nép mình bên bờ biển Sa Huỳnh nhưng văn hóa tinh thần của người Gò Cỏ rất phong phú. Nghệ thuật hát bài chòi, nghề đánh cá, đan lưới,… đã tạo nên sự kết nối cộng đồng và tinh thần tập thể. Các “hóa thạch văn hóa” tại đây vẫn còn vẹn nguyên giá trị, sự lưu truyền ấy kết tinh từ tinh thần lạc quan, tình yêu quê hương cùng khát vọng phát triển. Người dân trân quý những tinh hoa mà đất mẹ ban tặng, lưu giữ bản sắc văn hóa lâu đời mà không hề đổi thay trước bất kỳ tác động ngoại sinh nào. Ở đây, tình làng nghĩa xóm khó có thể bị thay thế bởi sự xô bồ, cám dỗ vật chất. Do vậy, con người – với giá trị nhân bản chính là điều quý giá nhất mà Công viên Di sản làng Gò Cỏ có được.

Nhằm duy trì, phát huy những giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể thuộc làng Gò Cỏ và phát triển tiềm năng du lịch, chị Nguyễn Thị Diễm Kiều (31 tuổi) - Giám đốc Công ty TNHH SUNGCO (doanh nghiệp cộng đồng đã và đang hỗ trợ làng Gò Cỏ xây dựng mô hình du lịch) bắt đầu tìm hiểu tính cách dân làng, phong tục, tập quán vùng đất này để nghiên cứu công thức xây dựng mô hình du lịch phù hợp và thuyết phục cư dân cùng thực hiện mục tiêu đó. “Với sứ mệnh tổ chức, điều phối hoạt động bảo tồn, nâng cao năng lực và vai trò quản lý tài nguyên thiên nhiên, nhân văn của làng,.... tháng 4/2019, Hợp tác xã Du lịch cộng đồng làng Gò Cỏ được thành lập”, chị Kiều cho biết.

Làng du lịch cộng đồng Gò Cỏ được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao tỉnh Quảng Ngãi năm 2020

Xây dựng làng du lịch cộng đồng bền vững

Khi Hợp tác xã Du lịch cộng đồng làng Gò Cỏ ra đời, mọi hoạt động, dịch vụ du lịch tại làng đều có sự tham gia, xây dựng bởi người dân bản địa nhằm mang tới cho du khách những trải nghiệm nguyên bản, độc đáo lồng ghép với câu chuyện văn hóa, lịch sử, di sản của chính mảnh đất này. Hiện nay, Hợp tác xã có 34 thành viên và được chia thành các tổ như: tổ du lịch cộng đồng (homestay, ăn uống, giao lưu, bài chòi, hát múa), tổ trải nghiệm (nấu ăn, đan lưới, làm nông dân) và tổ trải nghiệm thuyền chài bằng tre.

Từ cuối năm 2022 đến tháng 2/2023, khu du lịch thu hút khoảng gần hơn 2000 lượt khách. “Hiện nay, đối tượng khách mục tiêu mà làng du lịch hướng đến là những đoàn khách đến từ nhiều địa phương, ban ngành, doanh nghiệp học tập mô hình du lịch cộng đồng, học sinh, sinh viên và du khách quốc tế”, chị Kiều chia sẻ. Chuyến đi của những đoàn cán bộ, người dân và doanh nghiệp sẽ mang lại doanh thu cho dân làng, đồng thời nó cũng tác động tích cực trong việc đầu tư, hoàn thiện dịch vụ du lịch. Làng du lịch Gò Cỏ không đuổi theo doanh thu, lượt khách mà muốn xây dựng một ngôi làng hạnh phúc. Ở đó người dân là chủ thể thật sự và xây dựng mô hình du lịch bền vững. Mô hình này vừa mang đến trải nghiệm tuyệt vời cho du khách, vừa đảm bảo hoạt động du lịch diễn ra nhưng không làm thay đổi cuộc sống người dân bản địa.

Khách tham quan sẽ được trải nghiệm những hoạt động thú vị như làm nông dân, đánh cá, làm lưới,… và thưởng thức những đặc sản của vùng đất Quảng Ngãi

Suốt quá trình xây dựng, vận hành mô hình du lịch cộng đồng, làng Gò Cỏ gặp không ít khó khăn nhất là về vấn đề tài chính. Ngoài ra, đa phần dân sống trong làng là người già và trẻ em nên tốc độ hoàn thiện, phát triển mô hình còn chậm. Bằng ý chí, quyết tâm của Hợp tác xã và dân làng, tháng 12/2020, Du lịch cộng đồng Làng Gò Cỏ được UBND tỉnh Quảng Ngãi công nhận là điểm du lịch cộng đồng đầu tiên của tỉnh đạt hạng OCOP 3 sao. Đây là minh chứng khẳng định giá trị của một ngôi làng còn giữ lại không gian văn hóa cổ xưa nhưng vẫn hội nhập vào hơi thở hiện đại để tồn tại và phát triển. Trong tương lai, làng Gò Cỏ sẽ nâng hạng OCOP lên 5 sao. Những hộ kinh doanh thuộc hợp tác xã tiếp tục đầu tư, mở rộng quy mô cơ sở sản xuất, dịch vụ. Bên cạnh đó, làng du lịch sẽ đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực trẻ tham gia quản lý Hợp tác xã. Lập kế hoạch vận động, khuyến khích các hộ gia đình trong làng đưa con em họ quay về quê nhà đóng góp vào hoạt động du lịch. Thời gian tới, hợp tác xã sẽ nhân rộng mô hình du lịch cộng đồng này ở các địa phương và tỉnh thành khác.

Hợp tác xã Du lịch Cộng đồng Gò Cỏ chú trọng xây dựng mô hình du lịch bền vững

Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực văn hóa, du lịch, chị Kiều khẳng định: “Công viên di sản làng Gò Cỏ chứa đựng nhiều điều liên quan đến lịch sử, văn hóa vật thể và phi vật thể. Để bảo tồn những giá trị đó không chỉ truyền thông mà phải kết hợp di sản, văn hóa với phát triển kinh tế bền vững thì người dân mới có động lực để giữ gìn và phát huy những nét đẹp đó”. Làng Gò Cỏ được xem như “báu vật” vô giá trên dải đất Sa Huỳnh, Quảng Ngãi. Mỗi viên đá, mỗi người dân đều là hiện thân của những giá trị văn hóa quý giá thuộc ngôi làng.

Ngọc Trâm