Quảng Nam: Xây dựng chuỗi giá trị cho cây tiêu Bình Quế

Gia đình ông Nguyễn Mân (thôn Bình Hội) là một trong số ít hộ ở xã Bình Quế giữ được giống tiêu địa phương từ nhiều năm trước và tiếp tục nhân rộng thành mô hình sản xuất ổn định. Với hơn 200 trụ tiêu đang khai thác, mỗi năm thu khoảng 200 -250kg tiêu khô, ông Mân cho biết cây tiêu có chu kỳ sinh trưởng dài, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng khô ráo ở địa phương và không tốn quá nhiều chi phí chăm sóc.

Ông trồng từ giống tiêu được cha ông đưa về từ vùng trung du Tiên Phước. Trước đây làm chủ yếu để giữ giống và dùng trong gia đình, chứ chưa nghĩ đến kinh tế. Nhưng khi địa phương có chủ trương phát triển vùng trồng, hợp tác xã đứng ra thu mua thì bắt đầu tính chuyện đầu tư nghiêm túc hơn. Giá ổn định, đầu ra rõ ràng, nên người dân làm cũng yên tâm hơn.

Từ vài hộ duy trì giống nhỏ lẻ, đến nay toàn xã có khoảng 50 hộ trồng tiêu, trong đó có hơn 25 hộ canh tác quy mô từ 80 trụ trở lên, tập trung nhiều ở các thôn Bình Hội, Bình Quang và Bình Phụng. Sản lượng tiêu khô toàn xã đạt khoảng 3 tấn/năm, với mức giá thu mua phổ biến 180 - 200 nghìn đồng/kg, tạo nguồn thu ổn định cho bà con.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Tiến - Phó Chủ tịch UBND xã Bình Quế, cây tiêu được xác định là một trong những giống cây bản địa phù hợp để cải tạo vườn tạp, nâng hiệu quả sử dụng đất và tạo nguồn nông sản có giá trị cao.

Tiêu của Bình Quế có đặc trưng về hương vị, chất lượng hạt tốt, phù hợp để xây dựng sản phẩm OCOP và phát triển theo hướng thương hiệu riêng của địa phương. Cây dễ chăm sóc, có thể khai thác lâu năm, đầu tư một lần nhưng thu nhiều năm nên hiệu quả mang lại rõ rệt.

Mở rộng thương mại

Việc tiêu Bình Quế được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh vào năm 2024 được xem là bước tiến quan trọng, đánh dấu quá trình chuẩn hóa sản xuất, tổ chức lại đầu ra và xây dựng thương hiệu cho cây trồng bản địa này.

Đơn vị chủ lực trong việc triển khai chuỗi giá trị là Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Bình Quế (HTX Bình Quế), với vai trò vừa thu mua sản phẩm, vừa tổ chức sơ chế, đóng gói, phát triển bộ nhận diện thương hiệu.

Sản phẩm “Tiêu thơm - đặc sản Bình Quế” hiện được đóng gói túi zip 250g, có dán tem truy xuất nguồn gốc, giá bán lẻ khoảng 80 nghìn đồng/gói. Mỗi năm HTX thu mua khoảng 500kg tiêu khô, chế biến thành phẩm sấy khô, chủ yếu tiêu thụ tại hội chợ OCOP, điểm giới thiệu sản phẩm địa phương và chợ truyền thống.

Sản phẩm "Tiêu thơm - đặc sản Bình Quế" được công nhận OCOP 3 sao.

Bên cạnh đó, HTX Bình Quế cũng đang phối hợp với ngành nông nghiệp và các đơn vị tư vấn để hoàn thiện hồ sơ nâng hạng sản phẩm, đồng thời tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, kết nối thị trường với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh.

Một số đề xuất về hỗ trợ giống, nâng cấp hệ thống tưới, cải tạo đất, đào tạo quy trình canh tác sạch đã được UBND xã Bình Quế xây dựng và gửi lên cấp trên để có chính sách hỗ trợ phù hợp cho các hộ sản xuất tiêu.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Tiến, trong năm 2025, xã Bình Quế đặt mục tiêu mở rộng vùng trồng tiêu mới, nâng số hộ tham gia HTX lên 15 hộ và hướng đến sản lượng tiêu khô trên 4 tấn/năm. Đồng thời, sản phẩm tiêu đóng gói sẽ được tiêu chuẩn hóa bao bì, nhãn mác, quy cách sản phẩm để phục vụ cả thị trường thương mại điện tử và các hệ thống cửa hàng OCOP trong khu vực.

Nếu không xây dựng được vùng nguyên liệu rõ ràng, sản phẩm khó mở rộng đầu ra. Việc làm kỹ phần tổ chức sản xuất, giám sát chất lượng để tiêu Bình Quế không chỉ là nông sản địa phương, mà là thương hiệu có tính cạnh tranh thực sự.

Bài học từ các mô hình OCOP khác cho thấy, chỉ khi nào sản phẩm thoát khỏi vai trò hàng hóa thô và tham gia vào chuỗi giá trị có tổ chức thì mới có thể phát triển lâu dài.